Jan Hoffmann: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(Bibliografia)
 
(Nie pokazano 16 wersji utworzonych przez 5 użytkowników)
Linia 3: Linia 3:
 
|imię i nazwisko org  =  
 
|imię i nazwisko org  =  
 
|pseudonim            =  
 
|pseudonim            =  
|grafika              = Pole-obowiązkowe-zdjęcie
+
|grafika              =  
|opis grafiki        = Pole-obowiązkowe
+
|opis grafiki        =  
 
|podpis              =  
 
|podpis              =  
 
|data urodzenia      = 10 grudnia 1701 r.
 
|data urodzenia      = 10 grudnia 1701 r.
Linia 14: Linia 14:
 
|miejsce spoczynku    =  
 
|miejsce spoczynku    =  
 
|opis_zawód          =  
 
|opis_zawód          =  
|zawód                =  
+
|zawód                = historyk drukarstwa, bibliograf, nauczyciel
 
|odznaczenia          =  
 
|odznaczenia          =  
 
|commons              =   
 
|commons              =   
Linia 20: Linia 20:
 
|wikicytaty          =   
 
|wikicytaty          =   
 
|www                  =
 
|www                  =
}}<br/>
+
}}
 
+
''' Jan Daniel Hoffmann ''' (ur. 10 grudnia 1701 r. w Toruniu, zm. 18 lipca 1766 r. w [[Elbląg|Elblągu]]) – historyk drukarstwa, bibliograf, nauczyciel.
''' Jan Daniel Hoffmann ''' (ur. 10 grudnia 1701 r. w Toruniu, zm. 18 lipca 1766 r. w Elblągu) – <br/>
+
<br/><br/>
 
 
 
== Życiorys ==  
 
== Życiorys ==  
Hoffmann Jan Daniel – urodził się 10 grudnia 1701 r. w Toruniu w rodzinie Samuela Hoffmanna i Anny Freyberg. Ojciec był tkaczem i kościelnym przy kościele Św. Jerzego, przeznaczonym dla Polaków ewangelików. Była to rodzina biedna, która z trudem wspierała Jana w jego studiach. Początkowo nauki pobierał przy kościele parafialnym, potem kontynuował ją w gimnazjum w Elblągu i Toruniu. W 1722 r. odbył podróż naukową do Gdańska i Królewca. Po powrocie bronił w publicznej dyspucie rozprawki napisanej jako końcowy egzamin w Gimnazjum. Przez kolejny rok czekał na stypendium, które zresztą otrzymał dzięki poparciu Rady Miejskiej od bractwa Dworu Artusa. Studiował w Wittenbergi, Lipsku i Jenie. Po powrocie do Lipska jeszcze rok sam kształcił się, wiele czasu poświęcając na studiowanie w bibliotekach. Studiował filozofię, teologię i język hebrajski. W 1727 r. powrócił do rodzinnego Torunia. Około pięciu lat poszukiwał pracy, prawdopodobnie utrzymywał się z udzielania prywatnych lekcji języka polskiego. W czasach kiedy Hoffmann uczęszczał do Gimnazjum w Toruniu, nie było w nim lekcji języka polskiego opłacanych przez miasto. Zainteresowany tym przedmiotem uczęszczał na prywatne lekcje m.in. profesorów Efraima Oloffa, Michała B. Rutticha i Jana F. Bachstroma. W 1732 r. otrzymał posadę nauczyciela III i II klasy w Gimnazjum w Toruniu, a w 1745 r. awansował na lektora języka polskiego. Osiągnięcia jego w nauczaniu języka polskiego spowodowały, iż Rada Miejska Elbląga zaprosiła go do swego Gimnazjum na konrektora i lektora tegoż języka. Dla skromnego nauczyciela, który przekroczył czterdziesty rok życia i nie osiągnął wyższych stanowisk w szkolnej hierarchii, było to spore wyróżnienie. Propozycję przyjął 13.10.1746 r. Został konrektorem, a do jego obowiązków należały wykłady w najstarszej klasie (zwanej primą) : z filozofii, wykłady poezji łacińskiej oraz historii powszechnej. W II klasie : wykłady retoryki i geografii. Na każdy z tych przedmiotów program przeznaczał po dwie godziny lekcyjne. Prowadzone lekcje języka polskiego prowadzone również były po 2 godziny w tygodniu (we wtorki i piątki od 8-9). Kurs języka zaczynał się od podstaw, potem lektor przechodził do czytania i pisania, do gramatyki i umiejętności tłumaczenia tekstów łacińskich i niemieckich na język polski. Podręcznikiem z którego korzystali uczniowie na lekcjach języka polskiego był Enchirydion Polonicorum Jana Monety. W późniejszych latach (po roku 1759) zwiększono liczbę lekcji tego przedmiotu. Odbywały się we wtorki, środy, piątki i soboty – a wszystkie były w godzinach od 8-9. Zwiększono liczbę ćwiczeń pisemnych, czytanie literatury polskiej i przemawianie po polsku w czasie dysput. Opuszczający gimnazjalista musiał poprawnie mówić, pisać i przemawiać po polsku. Zachowane teksty dysput informują, iż dyskutowano nad : początkami państwa polskiego, zakresem władzy pierwszych Piastów, koronacją Bolesława Chrobrego oraz na tematy aktualne, związane z wojną siedmioletnią (1756-1763). Przedmiotem dysput była też historia regionalna : o początkach Elbląga, Malborka i Pasłęka, o roli Krzyżaków w dziejach Prus, a nawet rozmawiano o teorii astronomicznej Kopernika. Do obowiązków Hoffmanna jako konrektora należało też organizowanie uroczystości wewnątrzszkolnych (otwarcia i zakończenia roku szkolnego) i kierowanie udziałem Gimnazjum w uroczystościach ogólnomiejskich, takich jak 300-lecie inkorporacji Prus do Polski (10.04.1754 r.) i koronacja Stanisława Augusta Poniatowskiego (29.11.1764 r.) Tradycyjnie prawie każdą uroczystość uświetniał występ teatru szkolnego. Konrektor miał wówczas obowiązek napisać nową sztukę teatralną, złożoną z kilku aktów, podzielonych na chóry i dialogi, tak aby wszyscy starsi uczniowie mogli wystąpić w dialogach, a młodsi w chórach. Tematyka najczęściej zaczerpnięta była z Biblii lub literatury moralizatorskiej. Hoffmann odstąpił od tej tradycji i tematy wszystkich swych sztuk, a napisał ich 21 wziął z historii Elbląga, Prus Królewskich i Polski. Często nawiązywał do rocznic lub aktualnych wydarzeń, jak np. elekcja Stanisława Augusta w 1764 r. W niektórych sztukach po jednym akcie tekst był w języku polskim, reszta po łacinie i po niemiecku. Hoffmann łączył pracę pedagogiczną z działalnością popularyzatorską. Studia nad historią Polski i Prus, dziejami drukarń i bibliotek w Polsce, numizmatyką, językiem polskim wynikały zarówno z jego zainteresowań, jak i obowiązku przygotowania młodzieży do dysput. Wyniki swoich badań publikował na łamach toruńskich „Trornische Wöchentliche Nachrichten und Anzeigen” bądź w osobnych rozprawkach. W rozprawce De originibus lingua polonica (O początkach języka polskiego, Gdańsk 1730) wykazał błędy swoich poprzedników wywodzących język polski z greckiego lub perskiego na podstawie podobieństwa kilku wyrazów. Najwartościowszą pozycję w dorobku stanowiła De typographiis earumque initiis et incrementis in Regno Poloniae et MangoDucatu Lithuaniae (O początkach drukarń w Królestwie Polskim i Wielkim Księstwie Litewskim, Gdańsk 1740), opublikowana dla uczczenia 300-lecia wynalezienia sztuki drukarskiej przez Gutenberga. Zawarł w niej wiele wiadomości o 150 drukarniach w 37 miejscowościach Korony Polskiej i Litwy. Nie omówił w tej monografii drukarń Prus Królewskich. Prace swoje kontynuował do końca życia. Korespondował z wieloma bibliofilami i uczonymi (m.in. braćmi Załuskimi). Wydał również katechizm ariański – zwany Rakowskim i zbiór dokumentów powstałych w trakcie obrad toruńskiego „Colloquium Charitativum” w 1645 r. Położył duże zasługi w popularyzowaniu historii Polski wśród społeczeństwa elbląskiego, zapoznawał je z kulturą polską, informował o współcześnie zachodzących wypadkach politycznych w Rzeczypospolitej. Jan Daniel Hoffmann, historyk drukarstwa, bibliograf, nauczyciel – należał obok J. D. Seylera do najwybitniejszych uczonych pracujących w Gimnazjum Elbląskim. Zmarł rażony apopleksją
+
Jan Daniel był synem Anny z domu Freyberg i Samuela Hoffmanna, tkacza i kościelnego przy kościele św. Jerzego, w którym gromadzili się polscy ewangelicy.
 
 
Egzemplarz De typographiis earumque…. zakupiony przez J.W. Bandtkie’go po śmierci Hoffmanna i przekazany swemu bratu Jerzemu Samuelowi (profesorowi prawa i bibliotekarzowi), pomógł uzupełnić mu własne prace i wyniki, tworząc rozprawę Historia drukarń w Królestwie Polskim i Wielkim Księstwie Litewskim (Kraków 1826). Tak więc dzięki materiałom badacza elbląskiego nauka polska zyskała pierwsze opracowanie drukarstwa polskiego.
 
 
<br/>
 
<br/>
 
 
=== Szkoła i wykształcenie ===
 
=== Szkoła i wykształcenie ===
   
+
Wykształcenie zdobywał najpierw w szkółce przy kościele parafialnym, a następnie w gimnazjum w [[Elbląg|Elblągu]] i Toruniu. W 1722 roku odbył popularną w tym okresie podróż naukową do Gdańska i Królewca. Po powrocie bronił rozprawki napisanej jako końcowy egzamin gimnazjalny. Przez kolejny rok czekał na stypendium, które  otrzymał dzięki poparciu Rady Miejskiej od bractwa Dworu Artusa. Dzięki stypendium mógł studiować w Wittenberdze, Lipsku i Jenie filozofię, teologię i język hebrajski. W 1727 roku powrócił do rodzinnego Torunia.  
 
<br/>
 
<br/>
  
 
=== Praca ===
 
=== Praca ===
 +
Przez pięć lat, które minęły od powrotu do Torunia, utrzymywał się prawdopodobnie z udzielania prywatnych lekcji języka polskiego, wykorzystując fakt, że w miejscowym gimnazjum nie prowadzono takich lektoratów. Wreszcie w 1732 roku Hoffman został zatrudniony jako nauczyciel II i III klasy we wspomnianej szkole.
  
 +
W 1745 roku awansował na lektora języka polskiego. Jego pracę doceniła sama Rada Miejska Elbląga, która zaproponowała mu objęcie stanowisko konrektora i lektora w miejscowym gimnazjum.
 +
W Elblągu znalazł się w 1746 roku. Prowadził lektoraty, wykłady z filozofii, poezji łacińskiej, historii powszechnej, retoryki i geografii.
 
<br/>
 
<br/>
 +
=== Działalność naukowa ===
 +
Hoffmann oddawał się intensywnym studiom nad historią Polski i Prus. Fascynowały go dzieje drukarń i polskich bibliotek. Swoje zainteresowania poszerzył dodatkowo o język polski i numizmatykę. Wyniki swoich badań publikował w "Thornische Wöchentliche Nachrichten und Anzeigen". Hoffmann wydał również kilka osobnych prac, między innymi:
  
=== Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna ===
+
*''De originibus lingua polonica'' (Gdańsk 1730)
...
+
*''De typographiis earumque initiis et incrementis in Regno Poloniae et MangoDucatu Lithuaniae'' (Gdańsk 1740)
 +
 
 +
Badacz prowadził intensywną korespondencję z uczonymi i bibliofilami. Doprowadził także do wydania [[Arianie|ariańskiego]] katechizmu. Bez wątpienia przysłużył się popularyzacji historii Polski wśród ówczesnych elblążan.
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
#Pawlak Marian, ''Jan Daniel Hoffmann (1701-1766): historyk, konrektor i lektor języka polskiego w Gimnazjum Elbląskim'', [w:] ''Zasłużeni ludzie dawnego Elbląga: szkice biograficzne'', red. Marian Biskup, Elbląg 1987, s. 136-142.
+
Pawlak Marian, ''Jan Daniel Hoffmann (1701-1766): historyk, konrektor i lektor języka polskiego w Gimnazjum Elbląskim'', [w:] ''Zasłużeni ludzie dawnego Elbląga: szkice biograficzne'', red. Marian Biskup, Elbląg 1987, s. 136-142.<br/>
#[http://historia-wyzynaelblaska.pl/historycy-elbl-scy.html| Historia Wysoczyzny Elbląskiej] [data dostępu: 15.06.2014]
+
[http://historia-wyzynaelblaska.pl/historycy-elbl-scy.html| historia-wyzynaelblaska.pl] [15.06.2014]<br/>
#[http://historia.bibliotekaelblaska.pl/artykul/2632| Elbląski Wortal Historyczny] [data dostępu: 15.06.2014]
+
[http://historia.bibliotekaelblaska.pl/artykul/2632| Elbląski Wortal Historyczny] [15.06.2014]
 +
<br/>
  
<br/>
+
[[Kategoria:1701-1800|Hoffmann, Jan]] [[Kategoria:Ludzie oświaty|Hoffmann, Jan]][[Kategoria: Nauczyciele i dyrektorzy placówek oświatowych|Hoffmann, Jan]] [[Kategoria:Ludzie kultury|Hoffmann, Jan]] [[Kategoria:Badacze historii i kultury|Hoffmann, Jan]] [[Kategoria: Elbląg| Hoffmann, Jan]]<br/>
[[Kategoria: Osoba|Hoffmann Jan]] [[Kategoria:1701-1800|Hoffmann Jan]][[Kategoria: Kultura]] [[Kategoria: Ludzie kultury]] [[Kategoria: Badacze historii i kultury]]<br/>
 

Aktualna wersja na dzień 10:58, 25 sie 2015

Jan Daniel Hoffmann

Data i miejsce urodzenia 10 grudnia 1701 r.
Toruń
Data i miejsce śmierci 18 lipca 1766 r.
Elbląg
Zawód historyk drukarstwa, bibliograf, nauczyciel

Jan Daniel Hoffmann (ur. 10 grudnia 1701 r. w Toruniu, zm. 18 lipca 1766 r. w Elblągu) – historyk drukarstwa, bibliograf, nauczyciel.

Życiorys

Jan Daniel był synem Anny z domu Freyberg i Samuela Hoffmanna, tkacza i kościelnego przy kościele św. Jerzego, w którym gromadzili się polscy ewangelicy.

Szkoła i wykształcenie

Wykształcenie zdobywał najpierw w szkółce przy kościele parafialnym, a następnie w gimnazjum w Elblągu i Toruniu. W 1722 roku odbył popularną w tym okresie podróż naukową do Gdańska i Królewca. Po powrocie bronił rozprawki napisanej jako końcowy egzamin gimnazjalny. Przez kolejny rok czekał na stypendium, które otrzymał dzięki poparciu Rady Miejskiej od bractwa Dworu Artusa. Dzięki stypendium mógł studiować w Wittenberdze, Lipsku i Jenie filozofię, teologię i język hebrajski. W 1727 roku powrócił do rodzinnego Torunia.

Praca

Przez pięć lat, które minęły od powrotu do Torunia, utrzymywał się prawdopodobnie z udzielania prywatnych lekcji języka polskiego, wykorzystując fakt, że w miejscowym gimnazjum nie prowadzono takich lektoratów. Wreszcie w 1732 roku Hoffman został zatrudniony jako nauczyciel II i III klasy we wspomnianej szkole.

W 1745 roku awansował na lektora języka polskiego. Jego pracę doceniła sama Rada Miejska Elbląga, która zaproponowała mu objęcie stanowisko konrektora i lektora w miejscowym gimnazjum. W Elblągu znalazł się w 1746 roku. Prowadził lektoraty, wykłady z filozofii, poezji łacińskiej, historii powszechnej, retoryki i geografii.

Działalność naukowa

Hoffmann oddawał się intensywnym studiom nad historią Polski i Prus. Fascynowały go dzieje drukarń i polskich bibliotek. Swoje zainteresowania poszerzył dodatkowo o język polski i numizmatykę. Wyniki swoich badań publikował w "Thornische Wöchentliche Nachrichten und Anzeigen". Hoffmann wydał również kilka osobnych prac, między innymi:

  • De originibus lingua polonica (Gdańsk 1730)
  • De typographiis earumque initiis et incrementis in Regno Poloniae et MangoDucatu Lithuaniae (Gdańsk 1740)

Badacz prowadził intensywną korespondencję z uczonymi i bibliofilami. Doprowadził także do wydania ariańskiego katechizmu. Bez wątpienia przysłużył się popularyzacji historii Polski wśród ówczesnych elblążan.

Bibliografia

Pawlak Marian, Jan Daniel Hoffmann (1701-1766): historyk, konrektor i lektor języka polskiego w Gimnazjum Elbląskim, [w:] Zasłużeni ludzie dawnego Elbląga: szkice biograficzne, red. Marian Biskup, Elbląg 1987, s. 136-142.
historia-wyzynaelblaska.pl [15.06.2014]
Elbląski Wortal Historyczny [15.06.2014]