Kurzętnik: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 17 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Kurzętnik | |nazwa = Kurzętnik | ||
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
| − | |herb artykuł = | + | |herb artykuł = |
|dopełniacz wsi = Kurzętnika | |dopełniacz wsi = Kurzętnika | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = wieś gminna | |rodzaj miejscowości = wieś gminna | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 16: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = | + | |liczba ludności = 3 130 |
| − | |rok = | + | |rok = 2010 |
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
|kod pocztowy = | |kod pocztowy = | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | '''Kurzętnik''' (niem. ''Kauernik'', od 1414 r. ''Kurnig'') – wieś gminna w [[Województwo warmińsko-mazurskie |województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat nowomiejski| powiecie nowomiejskim]], w [[Kurzętnik (gmina wiejska)|gminie Kurzętnik]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do województwa toruńskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy. Na terenie wsi mieszczą się ponadto dwa sołectwa. W 2010 roku wieś liczyła 3 130 mieszkańców. Obecnie funkcję wójta pełni [[Wojciech Dereszewski]]<ref>[http://www.kurzetnik.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=8&Itemid=15/ Strona Urzędu Gminy Kurzętnik] [12.09.2014]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | <br/> | ||
| − | == | + | == Położenie == |
| − | + | Wieś położona jest nad rzeką [[Rzeka Drwęca|Drwęcą]], przy drodze krajowej nr 15, w odległości ok. 3 km od [[Nowe Miasto Lubawskie| Nowego Miasta Lubawskiego]]. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| − | Na terenie dzisiejszej wsi istniało osadnictwo słowiańskie. Pierwsze wzmianki o Kurzętniku pochodzą z 1291 r., kiedy to biskup chełmiński Werner nadał kapitule chełmińskiej ziemie w okolicy góry Chornichium. Miejscowość występowała pod różnymi nazwami takimi jak: Chornichium (1291), Kiwernick, Kurnyk, Kurnik, Cuvwernick (1407), Kuyrnigk, Kuernick, Kawernick (1457), Kurzantnik (1466). Dopiero od 1641 r. upowszechniła się nazwa Kurzętnik. Nazwa miejscowości pochodzi od góry, u | + | Na terenie dzisiejszej wsi istniało osadnictwo słowiańskie. Pierwsze wzmianki o Kurzętniku pochodzą z 1291 r., kiedy to biskup chełmiński Werner nadał kapitule chełmińskiej ziemie w okolicy góry Chornichium. Miejscowość występowała pod różnymi nazwami takimi jak: ''Chornichium'' (1291), ''Kiwernick'', ''Kurnyk'', ''Kurnik'', ''Cuvwernick'' (1407), ''Kuyrnigk'', ''Kuernick'', ''Kawernick'' (1457), ''Kurzantnik'' (1466). Dopiero od 1641 r. upowszechniła się nazwa Kurzętnik. Nazwa miejscowości pochodzi od góry, u stOp której została położona. Ponadto Kurzętnik od XIV w. do 1905 r. posiadał prawa miejskie. W 1330 r. lokowano Kurzętnik, jako miasto na [[Prawo chełmińskie |prawie chełmińskim]]. Z Niemiec sprowadzono osadników, do których należała władza oraz prawo handlu i rzemiosło. W dokumencie uposażenia parafii z 1361 r. wymieniano "miasto Kurzętnik". Herb oraz pierwsza znana do dziś pieczęć wsi pochodzą z XIV w. W herbie znajduje się wizerunek koguta. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | W centrum średniowiecznego miasta znajdował się rynek na planie prostokąta, od którego rozchodziły się główne arterie – ulice. Kurzętnik należał do dóbr stołowych biskupów chełmińskich. Kanonicy utrzymywali tutaj zamek – Haus Kurnig z murami i wałami. W XV w. zamek został zniszczony. | |
| − | Kurzętnik | ||
| − | + | Kurzętnik zapisał się w historii [[Bitwa pod Grunwaldem |bitwy pod Grunwaldem]]. Wojska Władysława Jagiełły zawróciły spod niego, aby uniknąć bitwy podczas przeprawy przez Drwęcę w trakcie marszu na Malbork. | |
| − | |||
| − | + | W pierwszej połowie XV w. miejscowością zarządzał rycerz [[Jan Kretkowski]]. Kurzętnik znajdował się w granicach Polski aż do I rozbioru Polski. Miasto wówczas stało się ważnym ośrodkiem targowym, w którym zajmowano się przede wszystkim handlem końmi. W 1858 r. utworzono tutaj prywatny [[Instytut Przygotowawczy Chłopców do Gimnazjum i Szkół Realnych w Kurzętniku|Instytut Przygotowawczy Chłopców do Gimnazjum i Szkół Realnych]], który w 1868 r. przeniesiony został do Nowego Miasta Lubawskiego. | |
| − | |||
| + | Pod koniec XIX w. teren wsi obejmował 3993 mórg z 178 budynkami i 90 domami. W tym czasie żyło tutaj 892 katolików i 153 ewangelików. W XIX w. na terenie wsi znajdował się browar, funkcjonowała też poczta, parafia i szkoła. Odbywało się 5 jarmarków rocznie. W tym okresie znajdował się w obrębie wsi również folwark z obszarem 2283 mórg, 16 budynkami i 10 domami. Katolików było 145, a ewangelików 10. Od 1861 r. działało we wsi bractwo różańcowe i trzeźwości. Po [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach| I wojnie światowej]] Kurzętnik, już jako wieś, został włączony do Polski. W czasie [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach |II wojny światowej]] na terenie parafii mieścił się podobóz Stutthofu. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | < | + | 6 stycznia 2016 r. w Kurzętniku otwarto ośrodek narciarski "Kurza Góra" z jedną z najdłuższych w regionie tras zjazdowych, parkiem rozrywki dla dzieci, wypożyczalnią sprzętu i szkółką narciarską. <ref>http://wiadomosci.onet.pl/olsztyn/na-kurzej-gorze-powstal-osrodek-narciarski/766w2f</ref> |
| − | + | ==Gospodarka == | |
| − | Na terenie wsi działają przedsiębiorstwa: budowlane | + | Na terenie wsi działają przedsiębiorstwa: budowlane – kopalnie kruszywa, [[Alsybet w Kurzętniku|Alysbet]], metalowe [[Expom w Kurzętniku|Expom]], [[Lawapol w Kurzętniku|Lawpol]], [[Prefabet w Kurzętniku|Prefabet]], [[WZB Polska w Kurzętniku|WZB Polska]]. |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Kultura== | |
| − | Obecnie działają tu: [[ | + | Obecnie działają tu: |
| − | Organizowany jest tutaj [[Przegląd Kabaretów Wiejskich „Hi Hi Ha Ha!” w Kurzętniku |Przegląd Kabaretów Wiejskich „Hi Hi Ha Ha!”]] | + | *[[Gminnye Centrum Kultury w Kurzętniku |Gminne Centrum Kultury]] |
| + | *zespół [[lkwim: Anibabki| "Anibabki"]] | ||
| + | *[[Stowarzyszenie Rozwoju Gminy w Kurzętniku|Stowarzyszenie Rozwoju Gminy]] | ||
| + | *[[Gminna Biblioteka Publiczna w Kurzętniku|Gminna Biblioteka Publiczna]] | ||
| + | *[[Młodzieżowa Orkiestra Dęta w Kurzętniku|Młodzieżowa Orkiestra Dęta]] | ||
| + | *[[lkwim: Zespół dziecięcy "Kurczaki" z Kurzętnika| Zespół dziecięcy "Kurczaki"]] | ||
| + | *[[Kabaret „Rozporek”]] | ||
| + | Organizowany jest tutaj [[Przegląd Kabaretów Wiejskich „Hi Hi Ha Ha!” w Kurzętniku |Przegląd Kabaretów Wiejskich „Hi Hi Ha Ha!”]]. W 2011 r. zorganizowano [[lkwim:Dni Kurzętnika 2011| Dni Kurzętnika]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Religia == | |
W miejscowości znajduje się siedziba [[Parafia pw. św. Marii Magdaleny w Kurzętniku |parafii rzymskokatolickiej pw. św. Marii Magdaleny]]. | W miejscowości znajduje się siedziba [[Parafia pw. św. Marii Magdaleny w Kurzętniku |parafii rzymskokatolickiej pw. św. Marii Magdaleny]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Sport== | |
Na terenie wsi istnieje klub piłkarski i stadion. | Na terenie wsi istnieje klub piłkarski i stadion. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Przyroda == | |
| − | Na terenie gminy Kurzętnik znajdują się rezerwaty przyrody: [[Rezerwat Bagno Mostki |Bagno Mostki]], [[Rezerwat Rzeka Drwęca |Rzeka Drwęca]], [[Rezerwat Żurawie Bagno |Żurawie Bagno]], [[Rezerwat Wyspa na Jeziorze Partęczyny Wielkie |Wyspa na Jeziorze Partęczyny Wielkie]], a także [[Brodnicki Park Krajobrazowy]]. W samej miejscowości znajduje się pomnik przyrody | + | Na terenie gminy Kurzętnik znajdują się rezerwaty przyrody: [[Rezerwat Bagno Mostki |Bagno Mostki]], [[Rezerwat Rzeka Drwęca |Rzeka Drwęca]], [[Rezerwat Żurawie Bagno |Żurawie Bagno]], [[Rezerwat Wyspa na Jeziorze Partęczyny Wielkie |Wyspa na Jeziorze Partęczyny Wielkie]], a także [[Brodnicki Park Krajobrazowy]]. W samej miejscowości znajduje się pomnik przyrody – [[Głaz narzutowy w Kurzętniku |głaz narzutowy]]. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Ludzie związani z miejscowością== |
| − | * | + | *[[Mieczysław Oelberg]] (1901–1973) – nauczyciel szkół polskich w Niemczech, kierownik szkoły polskiej w Purdzie, nauczyciel w Kurzętniku |
| − | *[[ | + | *[[Hieronim Derdowski]] – pisarz i dziennikarz tworzący w języku kaszubskim |
| − | + | *[[Erich Dieckmann]] – artysta, światowej sławy wzorzysta | |
| + | *[[Grzegorz Gwiazdowski]] – kolarz zawodowy | ||
| + | *[[Antoni Franciszek Hunt]] – ksiądz katolicki, założyciel [[Progimnazjum w Kurzętniku]] | ||
| + | *[[Zofia Andrzejewska]] — społecznik, samorządowiec, wójt gminy Kurzętnik (1990–2010) | ||
| − | == | + | == Zabytki== |
| + | *ruiny [[Zamek w Kurzętniku |zamku kapituły chełmińskiej]] | ||
| + | *założenie urbanistyczne Kurzętnika | ||
| + | *[[Kościół pw. św. Marii Magdaleny w Kurzętniku |kościół]] gotycki z II poł. XIV w. (wielokrotnie przebudowywany) | ||
| + | *zabytkowe budynki mieszkalne | ||
| − | + | == Turystyka == | |
| + | *szlak kajakowy o długości 79 km – przebieg trasy: [[Idzbark]] – [[Ostróda]] – [[Samborowo]] – Nowe Miasto Lubawskie – Kurzętnik – [[Nielbark]] | ||
| + | *[[Szlak pieszy grunwladzki: Grunwald – Kurzętnik|szlak pieszy]] | ||
| − | ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. IV, Warszawa 1883 | + | == Bibliografia== |
| + | Grabowski Stanisław,''Z dziejów Kurzętnika i okolic'', Warszawa 2008.<br/> | ||
| + | ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. IV, Warszawa 1883. <br/> | ||
| + | [http://www.kurzetnik.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=8&Itemid=15/ Strona Gminy Kurzętnik] [12.09.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS] [12.09.2014] | ||
| − | < | + | {{Przypisy}} |
| + | <references/> | ||
[[Kategoria: Powiat nowomiejski]] | [[Kategoria: Powiat nowomiejski]] | ||
Aktualna wersja na dzień 13:04, 8 sty 2016
| Kurzętnik | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś gminna |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | nowomiejski |
| Gmina | Kurzętnik |
| Liczba ludności (2010) | 3 130 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Kurzętnik | |
| Położenie na mapie Polski  Kurzętnik | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Kurzętnik (niem. Kauernik, od 1414 r. Kurnig) – wieś gminna w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Kurzętnik. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy. Na terenie wsi mieszczą się ponadto dwa sołectwa. W 2010 roku wieś liczyła 3 130 mieszkańców. Obecnie funkcję wójta pełni Wojciech Dereszewski[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest nad rzeką Drwęcą, przy drodze krajowej nr 15, w odległości ok. 3 km od Nowego Miasta Lubawskiego.
Dzieje miejscowości
Na terenie dzisiejszej wsi istniało osadnictwo słowiańskie. Pierwsze wzmianki o Kurzętniku pochodzą z 1291 r., kiedy to biskup chełmiński Werner nadał kapitule chełmińskiej ziemie w okolicy góry Chornichium. Miejscowość występowała pod różnymi nazwami takimi jak: Chornichium (1291), Kiwernick, Kurnyk, Kurnik, Cuvwernick (1407), Kuyrnigk, Kuernick, Kawernick (1457), Kurzantnik (1466). Dopiero od 1641 r. upowszechniła się nazwa Kurzętnik. Nazwa miejscowości pochodzi od góry, u stOp której została położona. Ponadto Kurzętnik od XIV w. do 1905 r. posiadał prawa miejskie. W 1330 r. lokowano Kurzętnik, jako miasto na prawie chełmińskim. Z Niemiec sprowadzono osadników, do których należała władza oraz prawo handlu i rzemiosło. W dokumencie uposażenia parafii z 1361 r. wymieniano "miasto Kurzętnik". Herb oraz pierwsza znana do dziś pieczęć wsi pochodzą z XIV w. W herbie znajduje się wizerunek koguta.
W centrum średniowiecznego miasta znajdował się rynek na planie prostokąta, od którego rozchodziły się główne arterie – ulice. Kurzętnik należał do dóbr stołowych biskupów chełmińskich. Kanonicy utrzymywali tutaj zamek – Haus Kurnig z murami i wałami. W XV w. zamek został zniszczony.
Kurzętnik zapisał się w historii bitwy pod Grunwaldem. Wojska Władysława Jagiełły zawróciły spod niego, aby uniknąć bitwy podczas przeprawy przez Drwęcę w trakcie marszu na Malbork.
W pierwszej połowie XV w. miejscowością zarządzał rycerz Jan Kretkowski. Kurzętnik znajdował się w granicach Polski aż do I rozbioru Polski. Miasto wówczas stało się ważnym ośrodkiem targowym, w którym zajmowano się przede wszystkim handlem końmi. W 1858 r. utworzono tutaj prywatny Instytut Przygotowawczy Chłopców do Gimnazjum i Szkół Realnych, który w 1868 r. przeniesiony został do Nowego Miasta Lubawskiego.
Pod koniec XIX w. teren wsi obejmował 3993 mórg z 178 budynkami i 90 domami. W tym czasie żyło tutaj 892 katolików i 153 ewangelików. W XIX w. na terenie wsi znajdował się browar, funkcjonowała też poczta, parafia i szkoła. Odbywało się 5 jarmarków rocznie. W tym okresie znajdował się w obrębie wsi również folwark z obszarem 2283 mórg, 16 budynkami i 10 domami. Katolików było 145, a ewangelików 10. Od 1861 r. działało we wsi bractwo różańcowe i trzeźwości. Po I wojnie światowej Kurzętnik, już jako wieś, został włączony do Polski. W czasie II wojny światowej na terenie parafii mieścił się podobóz Stutthofu.
6 stycznia 2016 r. w Kurzętniku otwarto ośrodek narciarski "Kurza Góra" z jedną z najdłuższych w regionie tras zjazdowych, parkiem rozrywki dla dzieci, wypożyczalnią sprzętu i szkółką narciarską. [2]
Gospodarka
Na terenie wsi działają przedsiębiorstwa: budowlane – kopalnie kruszywa, Alysbet, metalowe Expom, Lawpol, Prefabet, WZB Polska.
Kultura
Obecnie działają tu:
- Gminne Centrum Kultury
- zespół "Anibabki"
- Stowarzyszenie Rozwoju Gminy
- Gminna Biblioteka Publiczna
- Młodzieżowa Orkiestra Dęta
- Zespół dziecięcy "Kurczaki"
- Kabaret „Rozporek”
Organizowany jest tutaj Przegląd Kabaretów Wiejskich „Hi Hi Ha Ha!”. W 2011 r. zorganizowano Dni Kurzętnika.
Religia
W miejscowości znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. św. Marii Magdaleny.
Sport
Na terenie wsi istnieje klub piłkarski i stadion.
Przyroda
Na terenie gminy Kurzętnik znajdują się rezerwaty przyrody: Bagno Mostki, Rzeka Drwęca, Żurawie Bagno, Wyspa na Jeziorze Partęczyny Wielkie, a także Brodnicki Park Krajobrazowy. W samej miejscowości znajduje się pomnik przyrody – głaz narzutowy.
Ludzie związani z miejscowością
- Mieczysław Oelberg (1901–1973) – nauczyciel szkół polskich w Niemczech, kierownik szkoły polskiej w Purdzie, nauczyciel w Kurzętniku
- Hieronim Derdowski – pisarz i dziennikarz tworzący w języku kaszubskim
- Erich Dieckmann – artysta, światowej sławy wzorzysta
- Grzegorz Gwiazdowski – kolarz zawodowy
- Antoni Franciszek Hunt – ksiądz katolicki, założyciel Progimnazjum w Kurzętniku
- Zofia Andrzejewska — społecznik, samorządowiec, wójt gminy Kurzętnik (1990–2010)
Zabytki
- ruiny zamku kapituły chełmińskiej
- założenie urbanistyczne Kurzętnika
- kościół gotycki z II poł. XIV w. (wielokrotnie przebudowywany)
- zabytkowe budynki mieszkalne
Turystyka
- szlak kajakowy o długości 79 km – przebieg trasy: Idzbark – Ostróda – Samborowo – Nowe Miasto Lubawskie – Kurzętnik – Nielbark
- szlak pieszy
Bibliografia
Grabowski Stanisław,Z dziejów Kurzętnika i okolic, Warszawa 2008.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. IV, Warszawa 1883.
Strona Gminy Kurzętnik [12.09.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.09.2014]
